یارانههای انرژی در ایران و جهان و لزوم انتخاب الگویی برای بهبود
تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۲۰۷۶۳۶
یارانه، کمکی است که از طرف دولت به تولیدکنندگان یا مصرفکنندگان بهمنظور افزایش توان اقتصادی آنها داده و به شکل مستقیم یا غیرمستقیم پرداخت میشود. پرداخت یارانه انرژی در ایران سابقه طولانی و پیچیدگی خاصی دارد و مؤلفههای اقتصادی را به شکل بنیادی و ساختاری تحت تأثیر قرار میدهد. یارانه انرژی به شکل مستقیم و غیرمستقیم در کشور به تولیدکنندگان و مصرفکنندگان پرداخت میشود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
همچنین مطابق ماده ۸ همین قانون، دولت ۳۰ درصد از درآمد حاصل از اصلاح قیمت حاملهای انرژی را بهصورت مستقیم در اختیار بنگاههای تولیدی قرار میدهد و در واقع این ۳۰ درصد یارانه مستقیمی است که به تولیدکنندگان بر اساس ضرورت و اولویت پرداخت میشود.
بر اساس بند (ب) ماده یک قانون هدفمندی یارانهها به دولت اجازه داده میشود میانگین قیمت فروش داخلی گاز طبیعی را بهگونهای تعیین کند که حداقل ۷۵ درصد قیمت گاز صادراتی پس از کسر هزینههای انتقال، مالیات و عوارض باشد. این موضوع به این معناست که قیمت گاز به اندازه ۲۵ درصد کمتر از قیمت جهانی گاز است. کمتر بودن قیمت داخلی گاز نسبت به قیمت جهانی نوعی یارانه پنهان محسوب میشود که در اختیار تولیدکنندگان کالا، خدمات و مصرفکنندگان نهایی گاز قرار میگیرد.
آمار و دادههای داخلی و جهانی نشان میدهد دولت، قیمت حاملهای انرژی را بسیار کمتر از قیمت جهانی تعیین کرده است. نوسانات نرخ ارز در اختلاف قیمت بسیار مؤثر است و فاصله قیمت حاملهای انرژی با قیمتهای جهانی، برای خانوادهها، رفاه و برای تولیدکنندگان بهویژه تولیدکنندگان کالاهای صادراتی، سود به همراه دارد و برتری اصلی و مزیت نسبی برای تولید و تجارت کشور در محصولات انرژیبر محسوب میشود و توان رقابتی اقتصاد در این حوزه را افزایش میدهد.
از طرف دیگر، نقدی که بر پرداخت یارانه انرژی وارد است بر این موضوع تأکید دارد که یارانه حاملهای انرژی به دلیل پیامدهای آلودگی و مشکلات محیط زیستی سبب ناکارآمدی بازار میشود و علایم اشتباهی به برنامهریزان توسعه میدهد؛ سبب افزایش کسری بودجه دولت میشود و مانعی جدی فرا روی استفاده از انرژیهای پاک تلقی میشود. استمرار و افزایش یارانهها مصرف بیهوده انرژی را افزایش و سرعت استفاده از انرژیهای پاک را کاهش میدهد.
برای تحلیل دقیق وضعیت انرژی در نقاط مختلف جهان، آگاهی از قیمت گاز در کشورهای مختلف ضروری است، اما پیش از آن بررسی امنیت انرژی و پایداری تولید و توزیع، اهمیت بالایی دارد. جهان در بحث انرژی با فضای بحران انرژی و لزوم مقابله با تغییرات آب و هوایی روبهرو است، این در حالی است که امنیت انرژی در کشورمان و ثبات و پایداری تولید بهدلیل برخورداری کشور از نعمت ذخایر ارزشمند نفت و گاز و سرمایههای انسانی توانمند و صاحب نظر در امر تولید، انتقال و توزیع گاز و وجود تأسیسات پالایشگاهی و تجهیزات تقویت فشار و خطوط لوله انتقال و تأسیسات و شبکه عظیم توزیع گاز، از ضریب بالایی در تأمین انرژی نسبت به دیگر کشورها برخوردار است و نقش شرکت گاز در تأمین امنیت انرژی بستر مناسبی برای سرمایه گذاری و ایجاد رفاه عمومی است.
کارشناسان آژانش بینالمللی انرژی مدتهاست یارانه حاملهای انرژی را با روشهای نظاممند با استفاده از دادههای کشورهای مختلف محاسبه میکنند و نتایج آن مبنایی برای مقایسه وضعیت قیمت و مصرف انرژی در کشورهاست.
محاسبات حاملهای انرژی در سال ۲۰۲۱ نشان میدهد جهان سال گذشته ۵۳۲ میلیارد دلار یارانه برای حاملهای انرژی پرداخت کرده و ایران با پرداخت ۵۸ میلیارد دلار مقام دوم پرداخت یارانههای را در اختیار دارد. این مقدار یارانه معادل ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی است که به سبد انرژی سوختهای فسیلی کشور، نفت با ۲۳ میلیارد، گاز با ۱۹ میلیارد و برق با ۱۶ میلیارد یارانه تعلق گرفته است. برآوردهای اولیه برای سال ۲۰۲۲ نیز نشان میدهد این یارانه تا هزار میلیارد دلار میرسد. بر اساس آمار آژانس بینالمللی انرژی روسیه، ایران، چین و هند بهترتیب مقام اول تا چهارم پرداخت یارانه سوختهای فسیلی را در اختیار دارند.
برای سال ۲۰۲۰ بهدلیل کاهش قیمت حاملهای انرژی و کاهش مصرف، یارانه انرژی ۴۰ درصد نسبت به سال پیش کاهش یافت. بخشی از کاهش مصرف انرژی در این سال مربوط به بیماری کووید ۱۹ بود. کاهش یارانه در این سال به حدود ۱۸۰ میلیارد دلار رسید. یارانهها در سال ۲۰۲۰ افزایش یافت و به حدود ۴۴۰ میلیارد دلار رسید، تقریباً مشابه سال ۲۰۱۸ و مصرف انرژی و قیمت انرژی افزایش یافت و دولتها را متوجه ضرورت نگاهی جدید به انرژی ساخت. در سال ۲۰۲۰ کشورهای جهان در مجموع بیشترین یارانه را به نفت پرداختند و گاز و برق در رتبههای بعدی قرار گرفتند و این روند در ایران که رتبه نسخت پرداخت یارانهها در این سال را داشت، برعکس بود، یعنی پرداخت یارانه به گاز و برق سهم بیشتری از سبد یارانههای پرداختی را داشت.
در سال ۲۰۲۰، چین و هند پس از ایران در رتبههای دوم و سوم از نظر پرداخت یارانه به سوختهای فسیلی قرار داشتند. آمار آژانس بینالمللی انرژی نشان میدهد در سال ۲۰۲۰ ایران ۲۹ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار آمریکا به سوختهای فسیلی یارانه پرداخت کرد که از این مقدار بیشترین یارانه بهترتیب به برق ۱۲.۷ میلیارد دلار، گاز ۱۲.۲ میلیارد دلار و به نفت ۵ میلیارد دلار پرداخت شد. این یارانه معادل ۴.۷ تولید ناخالص داخلی کشور بود.
بررسی مقدار یارانههای پرداختی کشورهای مختلف و روند توسعه این کشورها بازارهای جهانی آینده و سهم هرکدام از حاملهای انرژی را برای برنامهریزی برای مبادلات انرژی نشان میدهد و میتواند مبنایی برای تصمیمسازی در توسعه باشد که نیاز به توجه جدی مجلس شورای اسلامی و برنامهریزان در بودجهریزی دارد.
بحرانها و شوکهای واردشده به جامعه جهانی مانند قطع گاز روسیه به اروپا و بیماری کووید ۱۹ و تصمیمهایی که اروپا در مصرف بهینه و راههای جایگزین مناسب دنبال میکند، آینده بازار انرژی را به نحوی اساسی تغییر میدهد و ترکیب سبد انرژی را به میزانی که امنیت انرژی کشورها را تأمین کند، تعدیل و تصحیح خواهد کرد. ملحوظ کردن یافتههای علمی و پیشبینی آینده انرژی برای ما که ذخایر ارزشمندی در دست داریم یک ضرورت است و میتواند در معادلات سیاسی منطقه و جهان بهعنوان یک ابزار مهم نقشآفرین باشد، لذا ضرورت مصرف بهینه انرژی در مصارف داخلی بیش از پیش ضرورت دارد و لازم است در همه ابعاد و توسط دستگاههای ذیربط از نحوی تخصص یارانه، بحث قیمتگذاری و دیگر مؤلفهها اقدام شود.
الگوها و طرحهای پیش روی کشورمان ترکیبی از فرهنگسازی با همه مؤلفهها و عناصر آن، آموزش از پایه و بهبود عادات مصرفی، استفاده از فناوریهای برتر در تجهیزات سرمایهای برای تولید و تجهیزات مصرفی در کارخانهها، سازمانهای دولتی، خصوصی و خانوادهها، هدفمند کردن یارانهها با نگاه محیط زیستی، جهتدهی به صنایع انرژیبر و استفاده از این مزیت در بخش خارجی اقتصاد است. الگوی پیش روی جامعه ایرانی تصویری از سطح بهینه منابع موجود در کشور در پیوند بین نسلی و از طریق افزایش کارایی و اثربخشی در سطحی از فرهنگ عمومی و نیازهای اجتماعی را به نمایش میگذارد و این تصویر با حرکتهای عالمانه محرکهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با هنرمندی استفاده از فناوری و دانش، جذابیتها را برای همافزاییها، دوچندان میکند.
علیاکبر میدانشاهی
مدیرعامل شرکت گاز استان فارس
منبع: شانا
کلیدواژه: یارانه انرژی مصرف گاز مدیرعامل شرکت گاز استان فارس قیمت حامل های انرژی حامل های انرژی سوخت های فسیلی پرداخت یارانه پرداخت می شود یارانه انرژی مصرف کنندگان میلیارد دلار امنیت انرژی نشان می دهد سال ۲۰۲۰ یارانه ها بر اساس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.shana.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «شانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۲۰۷۶۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
طرح فجرانه کالابرگ الکترونیکی تمدید میشود؟
با توجه به استقبال مردم، احتمال اینکه این طرح با بررسی عمیق و تأمین بودجه به همین شکل یا اشکال دیگر از پرداخت یارانه مضاعف به مردم تمدید شود، دور از انتظار نیست.
به گزارش مشرق، دولت سیزدهم در راستای ارتقا امنیت غذایی مردم و اصابت یارانه بر سر سفره آنها، طرح سهگانه کالابرگ الکترونیکی، یارانه مادران باردار یا دارای کودک شیرخوار سه دهک اول درآمدی و یارانه برای کودکان هفت دهک درآمدی جامعه که نیازمند تغذیه مضاعف هستند را در دستور کار قرار داد و اجرایی کرد.
هر کدام از این طرحها برای قشر خاصی تعریف شدند تا امنیت غذایی آنها از طریق یارانه ارتقا یابد یا تقویت شود. طرح فجرانه یکی دیگر از ابتکارات دولت در حوزه تشویق مردم به خرید اقلام خوراکی با قیمت پایه بود؛ به این شکل که آنها سبد غذایی تعریف شده مشتمل بر ۱۱ قلم کالای اساسی را با قیمت پایه خریداری کنند.
«طرح فجرانه» در راستای حمایت مضاعف از سبد غذایی خانوار یارانهبگیر با اولویت خانوار دهکهای پایین جامعه (اول تا هفتم) همزمان با چهل و پنجمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی از ۱۷ بهمنماه سال گذشته آغاز و تا ۱۷ اردیبهشتماه (فردا) ادامه دارد. در این طرح اعتبار تشوقی خرید ۱۱ قلم کالای اساسی از طریق کالابرگ از ۱۲۰ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان افزایش یافت و شرط خرید ۲۰۰ هزار تومان از مبلغ یارانه برای دریافت آن اعتبار تشویقی حذف شد.
استقبال ۸۷ مردم از طرح فجرانه کالابرگ الکترونیکی در مرحله نخست
۱۱ قلم کالای اساسی شامل گوشت مرغ، گوشت قرمز، برنج، روغن، ماکارونی، شیر، پنیر، ماست، قند و شکر، تخممرغ و حبوبات و با قیمتهای مبنای سال ۱۴۰۱ است که مابهالتفاوت قیمتها با قیمت روز (۱۴۰۲) از محل یارانه جدید دولت تأمین شده است.
در مرحله نخست این طرح که از بهمن ۱۴۰۲ آغاز شد، افرادی که مشمول بودند با خرید از طریق کالابرگ الکترونیکی از فروشگاههای اعلام شده ۲۲۰ هزار تومان یارانه مضاعف دریافت میکردند. در دوره نخست وازیر طرح فجرانه کالابرگ بیش از ۸۷ درصد مردم از یارانه مضاعف استفاده کردند. در مرحله بعدی که مربوط به اسفند ماه بود این مشارکت به ۷۵ درصد رسید که دلیل کاهش آن نیز این بود که مردم درگیر خرید نوروز و سفرهای نوروزی بودند.
ارتقا امنیت غذایی دهکهای درآمدی پایین جامعه
در این مدت استقبال دهکهای یک تا سه درآمدی جامعه از این طرح، به بیش از ۸۸ درصد رسیده که نشان میدهد دولت سیزدهم به اهداف خود که ارتقا امنیت غذایی دهکهای درآمدی پایین بوده جامع عمل پوشانده است.
در آخرین آمار مربوط به ۵۲ روز نخست طرح فجرانه، بیش از ۱۸ هزار میلیارد تومان توسط دولت در قالب یارانه و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان آورده مردم را تشکیل داده که به این واسطه ۷۸ هزار میلیارد تومان در ۵۲ روز به سمت سفره غذایی مردم روانه شده و در کنار آن تولید داخل رونق گرفته و کارخانجات غذایی هم توانستهاند تولید خود را افزایش دهند. آمار مربوط به اردیبهشت ماه هنوز اعلام نشده است.
علاوه بر ارتقا امنیت غذایی مردم از این طریق، دولت به یک هدف دیگر نیز دستیافت. در گذشته یارانهبگیران عادت به برداشت یارانه نقدی و صرف آن برای امور غیر از کالاهای خوراکی داشتند؛ اما با طرح کالابرگ الکترونیکی و پس از آن طرح تشویقی «فجرانه» رفتار اقتصادی و اجتماعی مردم و صاحبان فروشگاهها نسبت به خرید اعتباری شکل گرفت تا دولت به هدف خود که ارتقا امنیت غذایی است نزدیکتر شود.
آیا طرح فجرانه کالابرگ الکترونیکی پایان مییابد؟
باتوجهبه اینکه روز هفدهم اردیبهشت (فردا) این طرح سهماهه خاتمه مییابد، دولت و مسئولان حوزه به دنبال این هستند که میتوان یارانه مضاعف ۲۲۰ هزار تومانی را به شکل دیگری پیش برد یا خیر. تا کنون در این خصوص اطلاعرسانی انجام نشده است اما با توجه به موفق بودن طرح، استقبال مردم، توزیع به موقع اقلام غذایی بدون ایجاد صف، رونق صنایع تولید مرتبط با اقلام سبد غذایی و ارتقا امنیت غذایی آحاد مردم تمدید این طرح تشویقی دور از ذهن نخواهد بود. البته با توجه به هزینه زیادی که برای دولت ایجاد میکند قطعا باید مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد و بودجه آن تعریف شود تا طرح ادامه پیدا کند.
قیمت روز سبد مشتمل بر ١١ قلم، ۷۴۳ هزار و ۷۵۰ تومان بوده که خانوار دهکهای اول تا هفتم درآمدی در صورت خرید بسته میبایست قیمت سال ۱۴۰۱ را به مبلغ ۵۲۳ هزار و ۳۰۰ تومان پرداخت کنند و مابهالتفاوت آن تا قیمت روز به مبلغ ۲۲۰ هزار و ۴۵۰ تومان از محل اعتبار جدید دولت تأمین میشود.
منبع: ایرنا